Alerjik Astım

Tanım

Astım, solunum yollarının iltihabı ve tekrarlayan solunum zorluğu dönemleriyle karakterize bir solunum hastalığıdır. Bazen astım atağı olarak da adlandırılan bu dönemler, iltihaplanan solunum yollarının tahrişi ile tetiklenir. Alerjik astımda, alerjik reaksiyona neden olan alerjenler olarak bilinen maddeler solunduğunda ataklar meydana gelir.

Alerjenler, vücudun bağışıklık sisteminin yanlışlıkla zararlıymış gibi tepki gösterdiği, aslında zararsız olan maddelerdir. Yaygın alerjenler arasında polen, toz, hayvan kepeği ve küf bulunmaktadır. Bağışıklık tepkisi astım belirtilerine yol açmaktadır ve alerjik astım bu hastalığın en sık görülen şeklidir.

Astımın belirgin bir özelliği bronşiyal aşırı duyarlılıktır, bu da solunum yollarının tahriş edicilere, özellikle hassas olduğu ve aşırı tepki verdiği anlamına gelir. Bu aşırı duyarlılık nedeniyle, alerjik astımı olan kişilerde fiziksel aktivite, solunum yolu enfeksiyonları veya tütün dumanına maruz kalma gibi alerjenler dışındaki tahriş edici maddeler tarafından saldırılar tetiklenebilir.

Bir astım atağı, solunum yolunu daraltan ve nefes almayı zorlaştıran, solunum yollarının çevresindeki kasların sıkılması (bronkonstrüksiyon) ile karakterize edilir. Ek olarak, immün reaksiyon solunum yollarının şişmesine ve mukusun aşırı üretilmesine neden olabilir. Atak sırasında, astımlı bir kişi göğüs sıkışıklığı, hırıltı, nefes darlığı ve öksürük yaşayabilir. Zamanla, solunum yollarının etrafındaki kaslar genişleyebilir (hipertrofik) ve solunum yollarını daha da daraltabilir.

Alerjik astımı olan bazı kişilerde bahar nezlesi (alerjik rinit) veya yiyecek alerjileri gibi başka bir alerjik bozukluk vardır. Astım bazen atopik yürüyüş* olarak adlandırılan bir dizi alerjik hastalığın bir parçasıdır. Bu durumların gelişimi tipik olarak egzama (atopik dermatit) ile başlayan, ardından gıda alerjileri, daha sonra bahar nezlesi ve sonrasında astım ile başlayan bir patern izler. Bununla birlikte, astımlı bireylerin tümü atopik yürüyüş boyunca ilerlemeyebilir ve bir alerjik hastalığı olan tüm bireyler başkalarını geliştirmeyebilir.

*Açıklama: Alerjik yürüyüş bir diğer ifade ile ”atopik marş-atopic march” alerjik hastalıkların doğal gelişim sürecini ifade etmektedir. Cevdet ÖZDEMİR, Pediatrik Bilimler, Türkiye Klinikleri J Pediatr Sci. 2014;10(2):58-62

Sıklık

Dünyada yaklaşık 235 milyon insanın astımı var. Amerika Birleşik Devletleri’nde, bu durum nüfusun yaklaşık yüzde 8’ini etkiler. Çocukların yaklaşık yüzde 90’ında ve astımı olan yetişkinlerin yüzde 50’sinde, durum alerjik astım olarak sınıflandırılır.

Nedenler

Alerjik astımın nedeni karmaşıktır. Birden fazla genetik ve çevresel faktörlerin bir kombinasyon durumunun gelişmesine katkıda bulunması muhtemeldir. Doktorlar genlerin dahil olduğuna inanmaktadır, çünkü alerjik astım veya başka bir alerjik bozukluğa sahip aile üyesine sahip olmak bir kişinin astım gelişme riskini arttırır.

Araştırmalar 100’den fazla genin alerjik astım ile ilişkili olabileceğini düşündürmektedir, ancak her biri yalnızca bir veya birkaç popülasyonda bir faktör olarak görünmektedir. İlişkili genlerin çoğu, vücudun immün tepkisi ile ilgilidir. Diğerleri akciğer ve solunum yolu fonksiyonunda rol oynar.

Dengesiz bir bağışıklık tepkisinin alerjik astımın temelini oluşturan kanıtlar vardır. Vücutta normal olarak tip 1 (veya Th1) ile tip 2 (veya Th2) immün reaksiyonları arasında bir denge olsa da, alerjik astımı olan birçok kişi ağırlıklı olarak tip 2 reaksiyonlarına sahiptir. Tip 2 reaksiyonları, IgE antikorları adı verilen immün proteinlerin üretimine ve bronş aşırı duyarlılığına yatkın olan diğer faktörlerin üretilmesine neden olur.

Normal olarak, vücut yabancı istilacılara, özellikle de parazitik kurtlara cevap olarak IgE antikorları üretir. Bilinmeyen nedenlerden dolayı, duyarlı kişilerde, vücut alerjiye zararlı gibi tepki verir ve kendine özgü IgE antikorları üretir. Alerjenle daha sonra karşılaşıldığında, IgE antikorları onu tanıyarak bağışıklık tepkisini uyararak bronkokonstriksiyona, solunum yolu şişmesine ve mukus üretimine neden olur.

Alerjik astım ilişkili genlerden birinde değişkenliği olan herkes durumu geliştirmez; bazı çevresel faktörlere maruz kalmak da gelişimine katkıda bulunur. Araştırmalar, bu maruziyetlerin DNA’daki epigenetik değişiklikleri tetiklediğini gösteriyor. Epigenetik değişiklikler, DNA dizisini değiştirmeden DNA’yı modifiye eder. Gen aktivitesini etkileyebilir ve duyarlı bireylerde alerji gelişimini etkileyebilecek protein üretimini düzenleyebilirler.

Kalıtım Modeli

Alerjik astım ailelerde nesiller boyunca aktarılabilir, ancak kalıtım paterni bilinmemektedir. İlişkili genlerin bir veya daha fazlasında mutasyona sahip kişiler, durumun kendisininden ziyade artan alerjik astım riskini kalıtır. Alerjik astım, genetik ve çevresel faktörlerden etkilenen karmaşık bir durum olduğundan, astım ile ilişkili bir gende mutasyonu olan herkes bu hastalığı geliştireyebilir.

Bu Hastalığın Diğer İsimleri

• Ekstrinsik astım

Kaynak: https://ghr.nlm.nih.gov/condition/allergic-asthma

Görsel: https://www.express.co.uk/life-style/health/800871/asthma-drug-treatment-relvar-ellipta

Editör: Berfin Sucu