Akondrogenez

İçindekiler

Tanım

Akondrogenez, kıkırdak ve kemik gelişimini etkileyen bir takım ciddi bozukluklar bütünüdür. Bu bozukluklar, küçük vücut, kol ve bacaklar ile iskeletsel anormallikler ile tanımlanır. Ciddi sağlık problemlerinin oluşması ile, akondrogenez ile doğan bebekler genellikle ölü doğabilir, doğumdan hemen sonra ölebilir veya doğumdan kısa bir süre sonra solunum yetmezliğinden ölebilir. Buna rağmen, bazı yeni doğanların kısa bir süre için yoğun tıbbi destekle yaşadığı görülmüştür.

Araştırmacılar akondrogenezi, tip 1 A, tip 1 B ve tip 2 olmak üzere en az 3 çeşit ile tanımlamıştır. Bu çeşitler, belirti ve işaretleri, kalıtımları ve genetik nedenleri açısından birbirinden ayrılır. Fakat 1A ve 1B çşitlerini genetik test olmadan birbirinden ayırmak zordur.

Akondrogenez tip 1A, ayrıca Houston-Harris tipi olarak da adlandırılır ve üç çeşit içerisinden en az anlaşılabilmiş olandır. Akondrogenes tip 1A’dan etkilenen yeni doğanlar, kısa kol ve bacaklara, dar göğüs bölgesine, kolay kırılan kısa kaburga kemiklerine, bunlara ek olarak kafatası, omurga ve pelviste kemik oluşumunda eksiklikler(kemikleşme) gibi problemlere sahiptir.

Akondrogenez tip 1B ise, Parenti- Fraccaro tipi olarak da bilinir, aşırı kısa uzuvlar, dar göğüs bölgesi ve belirgin, yuvarlak karın ile tanımlanan bir durumdur. El ve ayak parmakları kısadır ve ayaklar, yukarı iç tarafa dönük (çarpık ayak) olabilir. Etkilenen yeni doğanların çoğunda göbek deliği bölgesinde (göbek fıtığı) ya da kasık bölgesi yakınında (kasık fıtığı) yumuşak bir kese vardır.

Akondrogenez tip 2, Langer- Saldino çeşidi, ile doğan bebekler, kısa kol ve bacaklara, kısa kaburga kemikleri ile dar göğüs bölgesine ve gelişmemiş akciğerlere sahiptir. Bu durum ayrıca omurga ve pelviste kemik oluşmaması ile birleşmiştir. Yüze özgü özelliklerde bazı ayrımlar gözlenebilir, bunlar çıkık alın, küçük çene veya bazı durumlarda açık ağız tavanı olabilir (yarık damak). Karın bölgesi geniştie ve etkilenen yeni doğanlarda bazen hydrops fetalis adı verilen bir durum görülebilir. Bu durumda doğumdan önce vücut fazla sıvı biriktirir.

Sıklık

Akondrogenez tip 1A ve 1B kromozomal hastalığının sıklığı bilinmemekle beraber, akondrogenez tip 2 ve hipokondrojenez (benzer bir kemik bozukluğu) 40.000 – 60.000 yeni doğanda bir görülür.

Nedenler

TRIP11, SLC26A2 ve COL2A1 genlerinde meydana gelen mutasyonlar sırasıyla Akondrogenez tip 1A, tip 1B ve tip 2’ ye sebep olur.

Akondrogenez tip 1A’ya neden olan genetik nedenler son zamanlara kadar bilinmemekteydi ancak araştırmacılar TRIP11 genindeki mutasyonların bu duruma neden olabileceğini keşfetti. TRIP11 geni, GMAP-210 olarak adlandırılan bir proteinin üretimi için emir verir. Bu protein, yeni üretilmiş proteinlerin işlevlerini gerçekleştirebilmesi için değiştirildiği hücre yapısı olan golgi cisimciğinde oldukça önemli bir rol oynar. TRIP11 gen mutasyonları, golgi aygıtının yapısını ve işlevini değiştiren işlevsel GMAP-210’un üretimini engeller. Araştırmacılar, gelişen iskeletteki, kondrosit olarak adlandırılan bu hücrelerin, değişimlere çok duyarlı olabileceğinden şüpheleniyor. Kondrositler, erken gelişim döneminde, sert ve esnek doku olan kıkırdak üretimini sağlar. Çoğu kıkırdak sonradan kemiğe dönüşür, ancak burunda ve dış kulakta bulunan, kemik uçlarını kaplayan ve koruyan kıkırdak hariçtir. Kondrositlerdeki golgi aygıtlarında işlev bozukluğu olması, akondrogenez tip 1A’nın kemik oluşumu problemlerinin altında yatan sebep olabilir.

Akondrogenez tip 1B, SLC26A2 genindeki mutasyonların neden olduğu iskelet bozuklukları tayfında en şiddetli olanlara neden olur. SLC26A2 geni, normal kıkırdak gelişimi ve kemiğe dönüşüm için elzem olan bir proteinin üretimi için emir verir. SLC26A2 genindeki mutasyonlar iskeletsel problemlere sebep olur. Bu mutasyonlar gelişen kıkırdak yapısına zarar vererek kemiklerin doğru bir şekilde oluşumunu önler ve akondrogenez tip 1B çeşidine özgü belirtilerin oluşmasında yol açar.

Akondrogenez tip 2, COL2A1 genindeki mutasyonlar sonucu meydana gelen ağır iskeletsel bozukluklarının bulunduğu hastalıklardan biridir. Bu gen, tip II kolajen oluşturan proteinin üretimi için emir verir. Bu tip kolajen, çoğunlukla kıkırdakta ve göz küresini dolduran şeffaf jelin (vitröz) içinde bulunur. Kolajen, vücudun destek sistemini oluşturan bağlayıcı dokular ve normal kemik gelişimi için gereklidir. COL2A1 genindeki mutasyonlar tip II kolajen moleküllerinin birleşimine müdahale ederek, kemik ve diğer bağ dokuların normal gelişimini engeller.

Kalıtım Modeli

Akondrogenez tip 1A ve 1B otozomal çekinik olarak kalıtılır. Bunun anlamı, hastalığın oluşabilmesi için TRIP11 veya SLC26A2 genlerinin her hücredeki iki kopyasının da mutasyona sahip olması gerektiğidir. Çoğu zaman, otozomal çekinik hastalığı olan bireylerin ebeveynlerinde mutasyona uğramış genin bir kopyası bulunur ancak bu durumun herhangi bir belirti ve işaretini göstermezler.

Akondrogenez tip 2’de, her hücrede mutasyonlu genin bir kopyası bu duruma sebep olmak için yeterli olduğundan, otozomal baskın olarak kalıtılır. Ancak COL2A1 genindeki sonradan oluşan mutasyonlar sonucu hasta olan bireylerin ailelerinde genellikle bu durumla rastlanmaz.