Sümeyye Kendüzler
İçindekiler
Tanım
Agnes Robertson Arber, İngiliz bitki anatomisti ve morfolojisti, biyoloji filozofu ve botanik tarihçisiydi. Londra’da doğdu ve hayatının çoğunu Cambridge’te geçirdi. 1946 yılında Kraliyet Bilim Akademisi üyesi seçilen Arber, botaniğe yaptığı katkılarla tanınır. Arber bu ünlü bilim kuruluna seçilen üçüncü kadın bilim insanı ve ilk kadın botanikçiydi. Botanik bilimine katkıları sayesinde 69 yaşında Londra Linne Derneği altın madalyasını kazandı. Arber aynı zamanda böyle bir ödül kazanan ilk kadın bilim insanıydı.
Arber’ın bilimsel çalışmaları, çiçekli bitkilerin monokotiledon sınıfı üzerinde yoğunlaşmıştı. 20. yüzyılın başları boyunca botanikte morfolojik araştırma ve çalışmaların gelişimine katkıda bulundu. Hayatının ve çalışmalarının ilerleyen dönemlerinde başta biyolojik araştırmaların doğası olmak üzere botaniğin felsefi boyutuna odaklandı.
Kişisel Yaşamı ve Eğitimi
Agnes Arber, 23 Şubat 1879’da Londra’da doğdu. Kendisinden küçük Donald, Janet ve Margaret adında üç kardeşi vardı. Babası bir sanatçı olan Henry Robertson ve annesi Agnes Lucy Turner’idi. Babası Agnes’in çocukluk yıllarındaki ilk resim öğretmeniydi. Agnes daha sonra çizim yeteneğini bilimsel çalışmalarını resmetmek için kullanacaktı.
Agnes 8 yaşında, kız çocuklarının öğrenim ve eğitiminin başlıca savunucularından biri olan Frances Buss tarafından kurulmuş ve yönetilmiş Kuzey Londra Kız Koleji’ne gitmeye başladı. Arber’ın botaniğe olan ilgisi Edith Aitken Arber adındaki fen bilgisi öğretmeninin gözetimi altında gelişti. Bu ilgi onun ilk küçük araştırmasının 1894 yılında okul dergisinde yayınlanmasını sağladı. Agnes, okuldaki botanik sınavları boyunca en iyi notları elde etti ve çok geçmeden hatırı sayılır okullardan birine burs kazandı. İlerleyen yıllarda Agnes, okulun bilim kulübüne düzenli olarak sunum yapan bitki morfoloğu Ethel Sargent ile tanıştı.
Arber 1909 yılında Edward Alexander Newall Arber adında bir paleobotanist ile evlendikten sonra Cambridge’e taşındı. Çiftin 1913 yılında, adını Muriel Agnes Arber koydukları bir kızları oldu. Her ikisi de hayata aynı pencereden benzer ilgiyle baktığından evlilikleri, Edward’ın 1918 yılında bir hastalık neticesinde gerçekleşen ölümüne kadar mutlu kabul edildi. Arber bir daha hiç evlenmedi, bunun yerine zamanının çoğunu araştırmalarına harcadı. Evinin arka bahçesinde 1940 yılına kadar kullandığı küçük bir laboratuvar vardı. İlerleyen yıllarda çalışmaları da ilgisiyle birlikte felsefeye kaydı. Agnes Arber 22 Mart 1960 yılında 81 yaşındayken hayatını kaybetti.
Erken Kariyeri
Okuldan ayrıldıktan sonra Arber Londra Üniversitesi Akademisi’nde bir derece kursuna başladı. 1897 yılının yaz tatilini Ethel Sargent ile birlikte onun özel laboratuvarında geçirdi. Sargent, Arber’a bitki örneklerini mikroskobik incelemelere hazırlamak için gerekli mikroteknikleri öğreten kişiydi. Üniversitede çalışırken, Arber yaz aylarında Sargent’ın laboratuvarında çalışmaya en az bir kez dönecekti.
Arber, Üniversite Akademisi’nden birinci sınıf dereceyle mezun oldu ve 1899 yılında Cambridge’teki Newham Üniversitesi’ne burs kazandı. 1902 yılında ilk sınıfı geçmeye hak kazandı. Üniversitedeyken, jimnosferm sınıfı bitkilerle ilgili çalışmaları yürüttü ve bu bitkilerin anatomisinden morfolojisine çok çeşitli konularda pek çok yazı yazdı. Bitkilerin morfolojisi ile ilgili çalışmaları ve bunun felsefi boyutu, daha sonraki çalışmalarının odak noktası haline geldi.
1902 ve 1903 yılları arasında Arber, Sargent’ın fide yapılarına odaklı araştırma asistanı oldu ve 1903’te macrozamia heteromeranın anatomisi hakkındaki ilk makalesini yayınladı.
Arber çalışmak için Londra Üniversite Akademisi’ne geri döndü ve 1908’de bir ders verdi. Burada sadece bir yıl kaldı. 1909’da evlenip eşinin bir paleobotanist olarak çalıştığı Cambridge’e taşındı.
1909’da, Cambridge’teki iki kadın üniversitesinden biri olan Newnham Üniversitesi’nin Balfour Laboratuvarında çalışmaya başladı. Arber burada, 1927 yılında laboratuvar kapanana kadar çalıştı. Laboratuvar kapandıktan sonra evinin arka bahçesindeki laboratuvarına geri döndü.
Bilime Katkıları
Arber; tanımları, özdeşimleri ve sınıflandırmaları açısından bitkilerin evrimiyle birlikte doğa tarihini takiben botaniğin ortaya çıkışı ve gelişimi arasındaki bağlantı üzerine çalıştı. “Bitkiler, Kökenleri ve Evrimleri” başlıklı ilk kitabı 1912’de Newnham Üniversitesi tarafından verilen araştırma bursu ödülünü aldıktan hemen sonra yayımlandı.
Arber, başlayıp sürdürdüğü pek çok farklı araştırma ve çalışmanın neticesinde, çalışmalarını odaklamak için temel bir konu buldu: monokot türü ve bitki grubunun morfolojisi ve anatomisi. Bunu yaparken kendisinin üniversite arkadaşı ve mentörü Ethel Sargent’tan esinlendi. Arber 1920’ye kadar iki kitap ve 94 farklı makale yayınlayarak çoktan bir yazar olmuştu. Arber ayrıca morfolojik farklılıklarını ortaya koyarak sucul bitkiler üzerinde karşılaştırmalı bir araştırma yaptı. Bu araştırma Arber’ın “Sucul Bitkiler: Sucul Kapalı Tohumlular Üzerine Bir Çalışma” isimli ikinci kitabının odak noktasındaki konuydu.
İkinci kitabını yayınladıktan 5 yıl sonra, “Tek Çenekliler” adındaki üçüncü kitabını yayınladı. Bu, Su Bitkileri adlı kitabında yer verdiği morfolojik metodlar üzerine sürekli bir çalışmaydı.
Üçüncü kitabının yayınlanmasından sonra, Arber, araştırmalarını bitkilerin Buğdaygiller grubuna, özellikle bambu, çimen ve tahıla yoğunlaştırdı. Bu yoğunlaşma Arber’ın yayınlanmış son kitabı olan ve bitki morfolojisini ele alan “Buğdaygiller” adlı kitabıyla sonuçlandı. Kitap, karşılaştırmalı anatomik inceleme ve bu bitkilerin keşfi ile bambu, ot ve tahılların yaşam döngülerini, üreme döngülerini, ayrıca bir de embriyolojik ve bitkisel döngülerini içeriyordu.
1942 yılının ocak ayında Arber, botanik araştırmaları ile ilgili son makalesini yayınladı. Daha sonraki yayınları, ll. Dünya Savaşı sırasında laboratuvarının bakımını yapmakta zorlandığı için felsefi ve tarihi konular üzerineydi. Laboratuvar çalışmalarını durdurmasına rağmen, felsefi çalışmalarıyla ilgili oldukça fazla makale yayınladı. Arber 1957 yılında son kitabı olan “Manifold ve Bir” isimli, her şeyin “Birliği”ne dair görüşlerini ve felsefi sorularını paylaştığı kitabını yayınladı.
Kaynak: https://www.famousscientists.org/agnes-arber/
Görsel Kaynak: https://www.npg.org.uk/collections/search/portrait/mw239747/Agnes-Arber-ne-Robertson?LinkID=mp142991&role=sit&rNo=1
Editör: Züleyha Demirci