Abetalipoproteinemi

İçindekiler

Tanım

Abetalipoproteinemi, yağların ve belirli vitaminlerin gıdalardan emilimini bozan kalıtsal bir hastalıktır. Abetalipoproteineminin çoğu belirti ve semptomları yağda çözünen vitaminlerin (A, E ve K vitaminleri) ciddi eksikliğinden kaynaklanır. Bu hastalığın belirti ve semptomları öncelikle gastrointestinal sistemi (Şekil 1), gözleri, sinir sistemini ve kanı etkiler.

Abetalipoproteineminin ilk belirti ve semptomları bebeklikte görülür. Bunlar sıklıkla kilo alamamak ve beklenen oranda büyüyememek (gelişememe), ishal, yağlı ve kötü kokulu dışkıdır (steatore).

Bu hastalığa sahip bireyler yaşlandıkça, zayıf kas koordinasyonu ile denge ve harekette zorluğa (ataksi) sebep olabilecek sinir fonksiyonu bozunumları olan ek belirti ve semptomlar görülür. Bu bireyler ayrıca belirli reflekslerin kaybı, konuşma bozukluğu (disartri), sarsıntılar ya da diğer istemsiz hareketler (motor tikler), ekstremitelerde his kaybı (periferik nöropati) ya da kas zayıflığı yaşayabilirler. Kas problemleri, iskelet gelişimini bozabilir ve bu da anormal eğimli bir bele (lordoz), aynı zamanda yana doğru kıvrılan yuvarlak bir üst sırta (kifoskolyoz), yüksek kemerli ayaklara (talipes cavus) ya da içeri ve yukarı dönen ayağa (çarpık ayak) sebep olur.

Bu hastalığa sahip bireyler ayrıca gözün arkasındaki ışığa duyarlı tabakayı (retina) parçalayarak görme kaybına neden olabilen, pigmenter retinopati (tavukkarası) denilen hastalığı geliştirebilir. Abetalipoproteinemili bireylerde pigmenter retinopati tamamen görme kaybı ile sonuçlanabilir. Abetalipoproteinemili insanlar ayrıca istemsiz göz hareketleri (nistagmus), aynı yöne bakmayan gözler (strabismus yani şaşılık) ve gözün dış kaslarının zayıflığı (oftalmopleji) gibi diğer göz sorunlarına da sahip olabilirler.

Abetalipoproteinemi hastalığına sahip bireyler genellikle anormal yıldız şekilli kırmızı kan hücreleri (akantositoz) ile az sayıda kırmızı kan hücresine (anemi) ve anormal kanamaya sebep olabilen kan pıhtısı oluşumu zorluğuna sahiptirler. Bazı durumlarda, karaciğer yağlanması olarak adlandırılan ve karaciğere zarar verebilen bir durum gelişir.

Sıklık

Abetalipoproteinemi nadir bir hastalıktır. Dünya çapında 100’den çok vaka tanımlanmıştır.

Nedenler

Abetalipoproteinemi, mikrozomal trigliserit transfer proteini olarak adlandırılan bir proteini üretmek için talimatlar sağlayan MTTP genindeki mutasyonlardan kaynaklanır. Bu protein, karaciğerde ve bağırsakta beta-lipoproteinler olarak adlandırılan moleküllerin üretilmesi için gereklidir. Beta-lipoproteinler, yağları, kolestrolü ve yağda çözünen vitaminleri bağırsaktan kan dolaşımına taşır, böylelikle bu besinler vücuttaki dokular tarafından alınabilir. Yeterli seviyede yağ, kolesterol ve vitaminler normal büyüme, gelişme ve vücudun hücre ve dokularının devamlılığı için gereklidir.

Çoğu MTTP geni mutasyonları, azalmış ya da eksik fonksiyonlu ve beta-lipoproteinlerinin üretimine yararsız olan mikrozomal trigliserit transfer proteinlerinin üretilmesine sebep olur. Beta-lipoproteilerinin eksikliği, besinsel yağlar ve yağda çözünen vitaminlerin sindirim kanalından kan dolaşımına emilimini ciddi olarak azaltır (malabsorbsiyon). Bu besinsel eksiklikler, Abetalipoproteinemili insanlarda sağlık sorunlarına sebep olur.

Kalıtım Modeli

Bu hastalık her hücredeki bu genin her iki kopyasının da mutasyona sahip olduğu anlamına gelen otozomal çekinik şekilde kalıtılır. Otozomal çekinik bir hastalığa sahip bir bireyin ebeveynlerinin her biri mutasyona uğramış genin bir kopyasını taşırlar ama genellikle hastalığın belirti ve semptomlarını göstermezler.