4 Şubat Dünya Kanser Günü

İçindekiler

Kanser Nedir?

Kanser, normal hücrede meydana gelen anormal değişikliklerin tümör adı verilen bir yumru oluşturmasıyla ve bunların kontrolsüz büyümesiyle ortaya çıkan bir hastalıktır. Bu genel tanım, lösemi (kan kanseri) dışındaki tüm kanserler için geçerli kabul edilir.

Kanser Türleri

Kanser, başladığı hücre tipine göre beş ana tür şeklinde sınıflandırılabilir:

Karsinom: Epitel hücrelerindeki anormal değişikliklerden kaynaklanır. Karsinom, metastaz yapabilir. Akciğer, meme, prostat ve kolon kanserleri bu gruptaki en yaygın kanser türleridir.
Sarkoma: Kemikteki veya kas, kan damarları, sinirler, yağ gibi yumuşak dokudaki kötü huylu tümördür.
Lenfoma ve Miyelom: Bu kanser türleri, bağışıklık sistemi hücrelerinde başlar.
Lösemi: Beyaz kan hücreleri ve kemik iliği kanseridir.
Beyin ve Omurilik Kanserleri: Merkezi sinir sistemi kanserleri olarak bilinir.

Kanserle İlgili Gerçekler

Her yıl en az sekiz milyon insan kanserden hayatını kaybediyor. Bununla birlikte, erken teşhis ve tedavi için kaynaklara uygun stratejiler uygulandığı takdirde her yıl 3,7 milyona kadar hayat kurtarılabilir.

Kanserlerin 1/3’ünden fazlasının gelişimi, sağlıksız yaşam alışkanlıklarının değiştirilmesiyle engellenebilir.

Dumansız iş yerleri, pasif içiciliğe maruz kalma oranını %80-90 azaltan bir etkendir. Kanserden ölümlerin %70’i düşük-orta gelirli ülkelerde meydana gelmektedir.

Kanserle Mücadele

172 ülkenin üye olduğu Uluslararası Kanser Kontrol Örgütü(UICC) tarafından günün 2005’te ilan edilmesinden bu yana her yıl sloganlarla ve çeşitli temalarla etkinlikler yapılmaktadır. 2019’da başlatılan ve bu yıl da geçerli olan ”Kararlıyım ve Yapacağım” sloganı bunlardan biridir. Aynı yıl ülkemizde de Türk Kanser Araştırma ve Savaş Kurumu Derneği tarafından başlatılmıştır.

Yeni hücre ve gen tedavileri, hassas tıp, ilaç geliştirme sürecini hızlandırma, immüno-onkoloji kombinasyon tedavileri, hastaların yeni ilaçlara erişimi gibi onkolojik gelişme süreçleri hızla devam etmektedir.

Tecrübeli sağlık çalışanlarının elde tutulması ve beyin göçünün önlenebilmesi için sağlık stratejileriyle ilgili politikalar titizlikle uygulanmalıdır.

Kanserden korunmak için bilgilendirici eğitimler aksatılmamalıdır. Bunlar:

Sigarayı bırakmak (Sigara; kansere bağlı yaşam kayıplarının %30’unun nedeni, dünya genelinde en sık görülen kanser türü olan akciğer kanserinin %90’ının sorumlusu ve yemek borusu, gırtlak, ağız kanserleri gibi diğer birçok kanserin ana nedeni.)
Egzersiz (Fiziksel aktivite, kanser riskini ayrıca kanser tedavisi sonrası hastalığın tekrarlama riskini azaltır.)
Alkol tüketimini azaltma ve akabinde alkolü bırakma(Başta karaciğer kanseri olmak üzere yemek borusu, meme, kalın bağırsak kanser riski)
Ailede kanser geçmişi (Genetik danışmanlık)
Güneşin zararlı ışınlarından korunma (Zararlı ışınlar, cilt kanserinin en önemli nedeni.)
Aşı (İnsan papillomavirüsü yani HPV ve Hepatit B aşıları ile serviks ve karaciğer kanserlerinin önlenmesi)
Düzenli medikal takip
Kırmızı et tüketimini kontrol etmek ve azaltmak (Düzenli işlenmiş et tüketimi, kolon ve rektum kanseri riskini %18 artırır.)
Sağlıklı bir kiloda kalmak

Kanserde Erken Tanı ve Tarama Testleri

Erken teşhisin hayat kurtardığını unutmamak gerekmektedir. Bu yüzden kontroller aksatılmamalıdır. Bireyler; kendi vücutları hakkında bilgi sahibi olmaya, olağan dışı bir değişikliği fark edebilmeleri adına teşvik edilmeli ve erken teşhisin değeri hakkında bilgilendirilmelidir. Kanser türleri için yapılan bu kontroller:

Meme Kanseri: Kadınlarda 40-54 yaş aralığında özellikle 45 yaşından itibaren mamografi kontrolü yapılmalıdır.(yılda bir) 55 yaş üstü kadınlarda yılda ya da iki yılda bir kontrole devam edilmelidir.
Serviks (Rahim ağzı) Kanseri: Kadınların 25-65 yaş arasında Pap testi ve her beş yılda bir HPV testi olması önerilmektedir.
Kalın Bağırsak Kanseri (Kolon ve Rektum): 45 yaş üstündeki kadınlar ve erkekler için gFOBT ve kolonoskopi önerilmektedir.
Endometriyum (Rahim) Kanseri: Menopoza girmiş veya girme döneminde kadınlar endometriyum kanserinin belirtileri ve riskleri konusunda bilgilendirilmelidir.
Akciğer Kanseri: Özellikle 50-74 yaş arası kişiler kontrollerini aksatmamalıdır.
Prostat Kanseri: 50 yaş üstü erkeklere Prostat Spesifik Antijen (PSA) testi uygulanmalıdır.

Türkiye’de Kanser Verileri ve Çalışmaları

Erkeklerde en sık görülen kanser türleri akciğer ve prostat kanserleri iken tütüne bağlı kanserler de önemli sıklıkta görülmektedir. Kadınlarda en sık görülen kanser türü olan meme kanseri, her dört kadın kanserinden birisi olmaya devam etmektedir. Kadınlarda ve erkeklerde ortak olarak bağırsak(kolorektal) kanseri üçüncü en sık görülen kanser türüdür.

Çocukluk çağı kanserlerinde en sık görülen kanser türü ise lösemidir. Ülkemizde kanserde erken teşhis programları ve Dünya Sağlık Örgütü tarafınca önerilen tarama programları yürütülmektedir. Sağlık Bakanlığı tarafından “Sağlıkta Dönüşüm Programı” ile toplum tabanlı kanser taramalarına yönelik, ülke genelinde Kanser Erken Teşhis, Tarama ve Eğitim Merkezleri (KETEM) kurulmuştur.

Kaynaklar:

Görsel Kaynak: https://lh3.googleusercontent.com/proxy/ULrfPcDpMlsC9gc9rBTyhM5h2nHeIDdfxeawmBIvpyHr9-GcTWOcOoTh8dUi9SIM4HP1NSt7JJkwTXKv7i7dvXTT04s8wMBTj8V0LqCaL-94EEXJ7nualA

Editör: Meryem Melisa KAR