1q21.1 Mikrodelesyon

İçindekiler

Tanım

1q21.1 mikrodelesyon, her hücrede kromozom 1‘in küçük bir parçasının delesyona uğradığı kromozomal değişimdir. Delesyon (silme) kromozomun uzun (q) kolunda q21.1 olarak adlandırılan bir bölgede gerçekleşir. Bu kromozomal değişim; geciken gelişmenin, zihinsel engellerin, fiziksel anormalliklerin ve nörolojik ve psikiyatrik problemlerin riskini arttırır. Ayrıca, 1q21.1 mikrodelesyonuna sahip bazı kişilerin, hastalıkla ilişkili özelliklere hiç sahip olmadığı da görülmektedir.

1q21.1 mikrodelesyonu olan tüm çocukların, yaklaşık %75’inde mikrodelesyon; özellikle ayakta durma ve yürüme, oturma gibi motor becerilerinin oluşumunu etkileyen gelişmeyi geciktirmiştir. Bu genetik değişim ile ilişkili zihinsel engellilik ve öğrenme sorunları genellikle hafif gözlemlenir.

1q21.1 mikrodelesyonuna sahip bireylerde fenotipe yansıması ayırt edici yüz özellikleri görülebilmesidir. Kromozomdaki bu mikrodelesyona bağlı değişiklikler genellikle; ince ve belirgin bir alın, büyük, yuvarlak burun ucu aynı zamanda burun ve üst dudak arasında uzun bir boşluk (filtrum) ve ağzın yüksek kemerli damağı şeklindedir. 1q21.1 mikrodelesyonlarının diğer ortak belirtileri ve semptomlarında mikrosefali, kısa boy ve katarakt gibi göz problemleri vardır. 1q21.1 mikrodelesyonu daha az olarak; kalp kusurları, genital organların ve idrar (ünier) sistem normallikleri, kemik anormallikleri (özellikle ellerde ve ayaklarda) ve işitme kaybı sorunlarını da ortaya çıkarabilir.

1q21.1 mikrodelesyon genetik değişimine sahip kişilerde bildirilen nörolojik problemler nöbetleri ve zayıf kas tonusu (hipotoni) görülür. Psikiyatrik veya davranışsal problemler, bu genetik değişime sahip insanların küçük bir yüzdesini etkiler. Bunlar; iletişimi ve sosyal etkileşimi etkileyen otizm spektrum bozuklukları denilen gelişimsel koşulları, dikkat eksikliği, hiperaktivite bozukluğunu (DEHB) ve uyku bozukluklarını içerir. Araştırmalar ise, genetik materyalin 1q21.1 bölgesinden delesyona uğramasının şizofreni için risk faktörleri olabileceğini göstermektedir.

1q21.1 mikrodelesyon sahip insanlardan bazıları yukarıda açıklanan fiziksel veya psikiyatrik özelliklere sahip değildir. Bu bireylerde mikrodelesyon, genetik testlere tabi tutulduklarında saptanmaktadır. Çünkü akrabalarında, bu kromozomal değişimle ilişkili bir birey vardır. Aynı ailede, hastalığın bazı bireylerde bilişsel ve fiziksel değişikliklere neden olduğu ancak bazılarında sağlık sorunlarının az olduğu veya hiç olmadığının nedeni bilinmemektedir.

Sıklık

Bu hastalık nadir bir kromozomal değişimdir. Tıp literatüründe, bu mikrodelesyona ait birkaç düzine kadar hasta birey bildirilmiştir.

Nedenler

1q21.1 mikrodelesyonuna sahip çoğu insanda, kromozom 1’in 1q21.1 bölgesinde ayrıca 1.35 megabaz (Mb) olarak yazılan yaklaşık 1.35 milyon DNA yapı bloğu (baz çifti) dizisi eksiktir. Fakat, silinen bölgenin tam boyutu değişir. Bu delesyon, her hücrede bulunan kromozom 1’in iki kopyasından birini etkiler.

1q21.1 mikrodelesyondan kaynaklanabilecek belirti ve bulgular, muhtemelen bu bölgedeki birkaç genin kaybıyla ilgilidir. Araştırmacılar, hangi eksik genlerin silme ile ilgili spesifik özelliklere katkıda bulunduğunu belirlemeye çalışmaktadırlar. 1q21.1 mikrodelesyonu olan bazı kişilerin belirgin bir ilgili özelliği olmadığı için, ek genetik veya çevresel faktörlerin belirti ve semptomların gelişiminde yer aldığı düşünülmektedir.

Araştırmacılar bazen 1q21.1 mikrodelesyonunu, tekrarlayan distal 1.35-Mb delesyonun trombositopeni-eksiklik radius sendromuna (TAR sendromu) neden olan genetik değişiklikten ayırması için yeniden adlandırılmasını ifade eder. TAR sendromu, 1.35 Mb delesyonunun gerçekleştiği bölgeye yakın kromozom 1q21.1 bölgesindeki farklı, daha küçük bir DNA segmentinin silinmesinden kaynaklanır. TAR sendromuna bağlı kromozomal değişime, genellikle 200 kb delesyon adı verilir.

1q21.1 mikrodelesyonuyla ilişkili kromozom ve genler; Kromozom 1, ACP6, BCD1L, FMO5, GJA5, GJA8, GPR89B, HYDIN, PRKAB2’ dir.

Kalıtım Modelleri

1q21.1 mikrodelesyonu, otozomal dominant kalıtım ile modellenir. Bu da her hücrede bulunan kromozom 1’in iki kopyasından birinin eksik materyalinin, gecikmiş gelişme, zihinsel yetersizlik ve diğer belirti ve semptom riskini arttırması için yeterli olduğu anlamına gelir.

Vakaların en az yarısında, 1q21.1 mikrodelesyonu olan bireyler bir ebeveynden kromozomal değişikliği miras alır. Genel olarak, 1q21.1 mikrodelesyonu taşıyan ebeveynler, delesyon aynı boyutta olsalar bile, delesyon miras kalan çocuklarından daha hafif belirti ve semptomlara sahiptir. Bu ebeveynlerin yaklaşık dörtte birinde hastalığın bulguları görülmemektedir..

Ebeveynleri kromozomal değişiklik taşımayan insanlarda da 1q21.1 mikrodelesyon oluşabilir. Bu durumda delesyon, çoğunlukla bir ebeveynde veya erken embriyonik gelişimde üreme hücrelerinin (yumurta veya sperm) oluşumu sırasında rastgele bir olay olarak meydana gelir.